İlk insan toplulukları ile birlikte ortaya çıkan haberleşme ihtiyacı zaman içerisinde toplumların büyümesi, sosyal ilişkilerin gelişmesiyle artmış, iletişimdeki teknolojik yeniliklerle günümüzdeki çeşitliliğe erişmiştir.
İnsanlık tarihinde önemli bir yer teşkil eden posta pulu, ilk olarak 1840 yılında İngiltere’de basılmış ve ulusal posta gönderilerinde kullanılmıştır. Posta pulunun yaratıcısı olarak bilinen Sir Rowland Hill, 1837 yılında yazdığı “Posta Reformu: Önemi ve Uygulanabilirliği” adlı kitabında posta ücretlerinin alıcı yerine gönderici tarafından ödenmesini savunmuş ve yarım ons (15 Gram) ağırlığına kadar olan tüm gönderilerin yurt içinde gideceği yere bakılmaksızın sabit ücret (1 Penny) alınmasını önermiştir.
İngiltere’de basılan ilk pul sadece ulusal gönderilerde kullanıldığı için üzerine ülke ismi yazılmamıştır. Günümüzde de -pul basan ilk ülke olması dolayısıyla- sadece İngiltere uluslararası posta da dahil olmak üzere pullarının üzerine ülke adını yazmak zorunda değildir. Diğer tüm ülkeler pullarının üzerine kendi adlarını yazmak zorundadır.
1 Mayıs’ta basılan pul 6 Mayıs 1840’ta tedavüle çıkmıştır. Tamamen siyah renk üzerine hazırlanmış ve bir penny değerinde olduğu için “Penny Black” ismini almıştır. Üzerinde Kraliçe Victoria’nın resmi bulunmaktadır. Pulun alt köşelerinde yer alan harfler tabaka üzerindeki yerini ifade etmek için kullanılmıştır.
1840 senesi, Osmanlı İmparatorluğu’nda kamuya yönelik düzenli ve modern posta hizmetinin başlangıç tarihidir. Devlet ve halk haberleşmesinin modern ve muntazam bir şekilde yapılmasına Sultan II. Mahmut döneminde, 23 Ekim 1840 tarihinde başlanmış ve ilk postane İstanbul’da Yeni Cami avlusunda Cizyehane Dairesinde Postane-i Amire namıyla açılmıştır.
1840 (Hicri 1256) yılından itibaren mühür kullanımı başlamıştır. Bu mühürler üzerinde yalnız Hicri tarih mevcuttur. Bu güne kadar tespit edilen mühürlerin tarihleri Hicri 1256 ile 1275 arasında değişmektedir. Bu mühürler üzerinde ay ve gün belirtilmediği ve mühürlerin tatbik edildiği gün resmen bilinmediği için kesin ilk günü tespit etmek hemen hemen imkansızdır.
1840-1863 yılları arasında posta gönderileri pul kullanılmadan ve üzerinde net tarihi bulunmayan mühürlerle gönderilmiştir
Osmanlı İmparatorluğu’nda posta pulunun kullanımında en çok emeği geçen ve Türk Pulunun babası olarak bilinen kişi 1861 yılında Posta Nazırlığı görevine atanan Agah Efendi’dir. Agah Efendi İngiltere’de 1840 yılında kullanıma başlanan posta pulunun Osmanlı İmparatorluğu’nda da benimsenmesi gerektiğini düşünerek göreve başlamıştır.
Ülkemizde ilk posta pulu 1 Ocak 1863 tarihinde tedavüle çıkarılmış, 13 Ocak 1863’te Sultan Abdülaziz’in fermanıyla kullandırılmaya başlamıştır. İlk pulumuz, dikdörtgen şeklinde ve dantelsiz çıkarılmış olan Tuğralı Pullar’dır. Üzerinde Sultan Abdülaziz’in tuğrası yer aldığı için bu ismi almıştır.
Bu pullar ince sigara kağıdı üzerine Darphane-i Amire’de taş baskı tekniğiyle (litografya), beyaz üzerine siyah olarak basılmış ve sonra anilin boyaya batırılmış süngerle boyanmışlardır. Tuğra ve desenler Sikkezenbaşı Abdülfettah Efendi tarafından çizilmiş, Ensercioğlu Agop tarafından basımı gerçekleştirilmiştir.
Bu pullar üç ayrı emisyonla basılmışlardır. Emisyonlar 20 Para, 1 Kuruş, 2 Kuruş ve 5 Kuruş’luk dört değerden oluşmaktadır. I. Emisyon ince kağıda düz baskı, II. Emisyon ince kağıda tetbeş baskı, III. Emisyon ise kalın kağıda baskıdır. III. Emisyon pulların mevcudunun azalması üzerine ihtiyaca binaen 20 Para ve 1 Kuruş’luk değerlerin yeniden basılması ile gerçekleşmiştir.
Tuğralı Pullar - 1863 Tuğranın altında bulunan ayın içinde "Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye" yazılıdır.
Burada görülen altıgen pul; Türk ordularının 1897 Türk-Yunan savaşı neticesinde Tesalya’yı almaları nedeniyle hazırlanmış anma serisine ait olup, dünyada çıkarılmış ilk çokgen posta puludur.
Kurtuluş savaşı yıllarında Osmanlı pulları üzerlerine sürsarj yapılarak postada kullanılmıştır. 1921 yılında sürsarjlı olarak Adana’da tedavüle çıkarılan pullar Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk pulları olarak kabul edilse de Cumhuriyetin ilanından sonra basılan ilk pulumuz Birinci Ayyıldız Serisidir.
Ön yüzüne, çeşitli resim, şekil veya motifler basılmış, arka yüzüne özel bir zamk sürülmüş kare, dikdörtgen, üçgen, altıgen, yuvarlak, simetrik ve asimetrik veya benzeri şekillerde hazırlanmış, çeşitli büyüklüklerde olabilen değerli kağıtlara denir.
Posta ücretlerinin önemli bir kısmı pullarla alındığı için pulun en geniş kullanma yerini posta hizmetleri oluşturmaktadır.
Pullar üzerlerinde taşıdığı sembollerle, tarihi eserleri, mekanları, ulusal yemekler ve milli kıyafetleri, turistik yerleri, eğitim kurumlarını, ulusal bayramları, özel günleri, bilim adamlarını, sanatçıları, yazarları gibi pek çok konuyu işlemekte ve bunlara ilgi duyan kesimi aydınlatmakta ve aynı zamanda önemli bir geliri de beraberinde getirmektedir.
Pulun ön yüzünde ait olduğu ülke adı ve ülkenin para birimine göre değeri yazılır. Bu değere “nominal değer” denir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder